Als je de stilte ziet

Thomas Verbogt (1952) is een schrijver die in literaire kringen veel waardering krijgt. Hij schreef romans, verhalenbundels en toneelstukken. Als de winter voorbij is stond op de shortlist van de Libris Literatuurprijs. Bij het grote publiek is hij niet zo bekend, ondanks veel lovende recensies.

‘Verbogt wordt alleen maar beter. En hij was al zo goed’ (de Volkskrant). Ik kon mij niet herinneren of ik iets van hem had gelezen. Hoogste tijd om mijn lezersleven te verbeteren. Vol verwachting begon ik in zijn nieuwste boek met de veelbelovende, poëtische titel Als je de stilte ziet. Een extra aanleiding was een recent interview met hem. De foto van Verbogts werkkamer toonde zijn fascinatie voor Kuifje. Hij is net als ik een liefhebber van ‘de klare lijn’ van tekenaar Hergé.

De verteller is een zestiger, een toneelschrijver die zijn leven overziet en herinneringen ophaalt waarvan hij zeker weet, dat hij destijds al voorvoelde dat dat ooit zou gebeuren. Verleden en heden zijn omkeerbaar. Om uiteindelijk vast te stellen dat ‘alles ertoe doet’ en dat zijn leven hoe dan ook zin heeft (gehad).

De hoofdpersoon groeit op in een harmonieus gezin. Zijn ouders zijn verdraagzaam, artistiek en ongedwongen. Sander is zijn pleegbroer, die hij meestal aanspreekt met ‘Pleeg’. Ze zijn even oud en bewonderaars van Bob Dylan en Bach. Na hun eindexamen van de middelbare school verliezen zijn elkaar uit het oog. Pas in de herfst van hun leven ontmoeten zij elkaar weer. Een laatste kans om onuitgesproken zaken definitief op te lossen?

Altijd stond er iets in de weg tussen de twee broers. Iets ongrijpbaars. Had dat te maken met de dramatische familieomstandigheden van Sander, zijn afkomst? Een leven lang piekert de verteller over vroeger en z’n hardnekkige schuldgevoelens. Ondanks de internationale successen van zijn toneelstukken blijft hij twijfelen over zijn daden en keuzes. Hij is een schuchtere man die de wereld met verwondering beschouwt. Het teruggetrokken bestaan op zijn woonboot ondergaat hij in prettige eenzaamheid.

Verbogt schrijft helder (‘de klare lijn’) met veel gevoel en subtiele humor. De geraffineerd opgebouwde spanning zuigt je steeds dieper in deze prachtige, zelfbeschouwende roman, die bovendien een ontroerende ontknoping heeft. Een misverstand over een onvergetelijke jeugdliefde wordt na tientallen jaren verrassend opgelost.

‘Het is net alsof ik de eerste anderhalf jaar van die schooljaren oversloeg, alles begon pas toen Sander bij ons kwam wonen, ook het begin van een nieuw leven. Dat ik me aan moest passen aan mijn oudere zus, dat was duidelijk en kon niet, maar Sander was iemand uit een andere wereld, een schemerige, met wie ik in de mijne iets moest betekenen. Ik was trots op zijn aanwezigheid.’