Het voorbeeld van hun liefde

Tijdens mijn functie elders kreeg ik na afloop van een inspirerend bezoek bij een sympathiek echtpaar spontaan een boekje cadeau. Een gesigneerd (!) exemplaar van De wereld van 609 door Dirk van Weelden, die ik voornamelijk ken van zijn literaire samenwerking met Martin Bril en zijn aanstekelijke verhalen over hardlopen. Dit werkje was bij verschijnen in 2008 helaas aan mijn aandacht ontsnapt.

Het enthousiasme van onze gastvrouw maakte mij meteen nieuwsgierig en volgende dag had ik het al uit. Het beschrijft de spraakmakende geschiedenis van het monumentale pand 609 aan de Herengracht in Amsterdam. Van Weelden kreeg een vrije opdracht om die historie vast te leggen. Hij bivakkeert samen met zijn zoon vierentwintig uur in het verlaten, onlangs gerestaureerde patriciërshuis om inspiratie op te doen. Tijdens de nachtelijke uren deelt hij zijn kennis over de vroegere bewoners met de jongen. De aparte vertelvorm gaf mij veel leesplezier.

En dat smaakte naar meer. Al snel ontdekte ik dat er dit jaar een nieuwe roman van hem is verschenen. Het voorbeeld van hun liefde een titel die meteen vragen oproept. Op de achterflap wordt de inhoud pakkend in een regel samengevat: “ Een geschiedenis van onze tijd, verteld door een zoon die na de dood van zijn ouders hun liefdesbrieven vond.” Ineens zag ik een overeenkomst met de prachtige theatervoorstellingen van Diederik van Vleuten die aan de hand van familiedocumenten verbanden legt tussen de kleine en grote geschiedenis.

Van Weeldens ouders zijn inmiddels ruim twintig jaar dood en al die tijd heeft hij zich regelmatig afgevraagd wat hij in vredesnaam moet doen met die nagelaten oude paperassen, waaronder honderden brieven op luchtpostpapier. Wil hij dat eigenlijk wel weten, doordringen in de tijd waarin zij elkaar die brieven schreven? Dat gebeurde tussen januari 1948 en eind december 1950, het begin van hun liefde.  Hij zat als ‘schrijver’ op een schip in de Stille Oceaan. Zij was een idealistische studente aan de sociale academie die vanuit het gebombardeerde Rotterdam haar brieven verstuurde. Meestal drie per week! Van Weelden leest ze allemaal in de volgorde waarin ze zijn geschreven. Zo reconstrueert hij hun jonge levens.

“En dan? Waartoe leidt het ontcijferen van al die getikte vellen, het gepriegel met vulpennen en potloden? Ik eet ze op ik verteer ze. Of nee, ik pers ze uit en stook er eau de vie van. Ik rook ze op in een waterpijp. Op de vleugels van de roes die daarmee kan worden opgewekt ga ik zingen en vertellen. Of nee, boven in mijn hoofd zet ik een luik open, dump daar alle papieren van Ank en Gerrit in en speel die af op het meer dan zestig jaar oude elektronische orgel dat ik ben. Of nee, vergeet het, ik schrijf en het is allemaal goed zolang het verhaal leeft en loopt en jij luistert en leest.”

De schrijver hanteert dezelfde vertelvorm als in ‘609’ en het werkt opnieuw aanstekelijk. Je voelt je sterk betrokken, aangesproken en onderdeel van iets groters. Van Weelden spiegelt zich aan de liefde van zijn ouders. Maar tijd en omstandigheden verschillen enorm. De invloed van de tijdgeest, de karakters en denkbeelden van ouders en familie vormen telkens een nieuwe generatie, hoewel dat tegenwoordig door de toegenomen individualisering en sociale media aanmerkelijk minder het geval lijkt.

Foto’s, maar vooral brieven en verhalen brengen de verre leefwereld van zijn én onze ouders dichterbij. Geschreven tekst is onherroepbaar. Drie jaar lang elkaar brieven schrijven blijkt ‘geen vrijblijvende kletspraat, het heeft werkelijke gevolgen.’ Deze indringende roman gaat ook heel nadrukkelijk over Dirk van Weelden zelf, zijn schrijverschap, de aspiraties in zijn leven en muziek. Zijn bewogen stuk over ‘the blues’ is meesterlijk. Aanrader.