Het Tristan-akkoord

De van oorsprong Poolse auteur Ewa Maria Wagner (1964) woont al sinds 1991 in Nederland. Zij is professioneel musicus en speelt altviool in Het Radio Filharmonisch Orkest. Haar opleiding genoot zij aan het conservatorium in Katowice (Silezië) waar ze cum-laude slaagde. Het begin van een succesvolle loopbaan. Het Tristan-akkoord haar debuutroman is voor een belangrijk deel op haar eigen leven gebaseerd.

Eveline (Ev) de hoofdpersoon heeft net als zij een moeizame verhouding met haar muzikale vader. Hij heeft een remmende maar ook een stimulerende invloed op haar ontwikkeling. De zwijgzame moeder blijft vrijwel tot het eind van dit zeer bijzondere verhaal een wat schimmige figuur. Het boek is gecomponeerd vanuit twee invalshoeken: het heden beschreven in de derde persoon en het verleden door de brieven van Ev aan haar vader.

“Vader, Weet je nog die frisse vrijdagavond in november? Ik loop met jou in het centrum van Katowice langs een drukke weg. De twee gespen op mijn te grote lakschoenen glimmen in de koplichten van de auto’s. Ik krom mijn tenen en ontwijk de stoepranden, die zouden krassen kunnen maken. In de punten heeft mijn moeder bolletjes watten gestopt, maar ze schuiven nog steeds. De lakschoenen zijn van mijn zus, ik mocht ze voor één keer dragen.”

Ev groeit op in het naoorlogse, communistische Polen. Als driejarige leert zij zichzelf al lezen. Literatuur en schrijven worden naast muziek haar grote passie. Zij en haar familie zijn anders, buitenbeentjes. Hoe zit dat met hun Duitse wortels? Waarom is Vader zelden thuis en waarom kleineert hij haar voortdurend? ‘Jij viool spelen? Ach dat wordt niks’. Op een dag ziet zij hem met een andere vrouw, die veel indruk op haar maakt. ‘De kikkervrouw’.

Na haar vertrek uit Polen heeft Ev in Nederland een mooi leven opgebouwd. Zij wordt gewaardeerd als collega in het symfonieorkest. Floris, haar begrijpende partner heeft uit zijn eerdere huwelijk een zoon, die met zijn elektrische viool wil “jammen” met jazzmuzikanten. Ev stimuleert hem om naar het conservatorium te gaan.

Ev is een gepassioneerde altvioliste die helemaal opgaat in haar vak. Ze studeert, repeteert en als een partij eenmaal in haar vingers zit, ontstaan er tijdens een concert vanzelf beelden en verhalen in haar hoofd. Een met de muziek. Een gesprek met de manager van het orkest is een knetterende dissonant en kantelt haar bestaan. ‘We moeten inkrimpen. En dat lukt alleen door nog meer mensen te laten vertrekken.”

Deze situatie dwingt tot nadenken. Het is nog onduidelijk of zij daadwerkelijk zal worden ontslagen. De dreiging is onontkoombaar. De muziek heeft haar tientallen jaren overeind gehouden tegenover haar overheersende vader en een onverwerkt verleden. Met de brieven aan haar vader ontdekt zij niet alleen zichzelf.

“Vader, In Polen ben je altijd een Duitser geweest. Maar in je Poolse paspoort stond de naam Jan in plaats van Ernst of – zo noemde je jezelf graag - Hans. Deze drie namen stonden voor drie verschillende mannen die je afhankelijk van de omstandigheden speelde (…)”

De roman heeft min of meer een open einde. Of Ev werkelijk wordt ontslagen is niet duidelijk. Vol overgave stort zich op de orkestrepetities. Toch is alles anders. Haar concentratie verslapt, gelukkig grijpt een collega in. Maar er zijn ook momenten dat ze een is met de muziek.

“Het scherzo rukte mij uit mijn gedachten. Mijn vingers rollebolden ’dansant’ met het ritme mee. Nee, geen gemoedelijk dorpsdansje maar een groteske, demonische driekwartsmaat. Wagners muziek kwam zelfs om de hoek kijken. (…) Alles liep vloeiend in elkaar, Bruckner liet nu Wagner Mahler ontmoeten.”

Door die brieven aan haar vader dringt Ev steeds dieper door in haar verleden. Een geheim uit de Tweede Wereldoorlog zet haar relatie met hem en haar carriere in een ander daglicht. Een boek dat ik niet kon wegleggen en nog nazingt in mijn hoofd.