Het gewicht van de woorden

De nieuwe roman Het gewicht van de woorden van Pascal Mercier heeft op mij een diepe indruk gemaakt. Minstens zoveel als bij Nachttrein naar Lissabon zijn wereldwijde bestseller uit 2004. In beide boeken staan de hoofdpersonages op een keerpunt in hun leven. Een leraar die plotseling de klas verlaat en rustig naar het station wandelt om nooit meer terug te keren.

Nu betreft het vertaler en uitgever Simon Leyland, een zestiger wiens leven in een klap op zijn kop wordt gezet. Na een migraineaanval wordt er een scan van zijn hoofd gemaakt. Een onoplettende secretaresse verwisselt de foto’s van zijn medisch dossier met die van een patiënt die een ongeneeslijke hersentumor heeft. De behandelende arts, die verzuimt om de naam op de rand van de foto te controleren, is glashelder: ‘U heeft nog slechts enkele maanden.’

Leyland verkoopt zijn uitgeverij in Triëst, die hij na de dood van zijn vrouw tien jaar heeft geleid. Hij is een man zonder toekomst geworden en vraagt zich of zijn leven wel enige betekenis heeft gehad. Regelt zijn testament, neemt afscheid van zijn zoon en dochter en vertrekt naar Engeland. Bij de pascontrole op het vliegveld zegt de douanebeambte: ‘Welcome home sir.’

In Oxford brak hij destijds als zeventienjarige zijn studie af en ging werken als nachtwaker in een oud hotel. Taal en woorden waren toen al zijn grote liefde en hij vertaalde met succes zijn eerste (kinder-) boek. Hij ontmoette zijn grote liefde, de Italiaanse journaliste Livia, die na de dood van haar vader de uitgeverij in Triëst overneemt. Na haar overlijden krijgt Leyland de leiding.

Nu, alleen terug in zijn geboorteland overdenkt hij zijn leven. Belangrijke zaken, maar ook simpele dingen. Simon zat in Triëst vaak in gedachten verzonken op de pier ‘Molo Audace’ met zijn voeten bungelend boven het water. Woorden speelden en spookten door zijn hoofd. ‘Denken is een soort innerlijk spreken’. Onbewust – maar ook opzettelijk - liet hij regelmatig zijn voeten met schoenen en broekspijpen en al in het water zakken. Een heimelijk genoegen.

Hij woont in Londen in een monumentaal huis dat hij van zijn oom Warren Shawn heeft geërfd en ontmoet Kenneth Burke, een zonderlinge buurman die een belangrijke rol in zijn verdere bestaan zal spelen. Simon stort zijn hart bij hem uit over de fatale diagnose die was gebaseerd op onzorgvuldigheid.

“Burke vroeg hoe lang hij met die vergissing geleefd had. ‘Zevenenzeventig dagen’, zei Leyland. ‘De voorlaatste dag van september – ik vergeet deze datum nooit – kwam Sophia tegen de middag mijn appartement binnengestormd met in haar hand de enveloppe die ik kende uit Leonardi’s spreekkamer. Ze gooide de enveloppe op de bank en viel in mijn armen, ik voelde haar tranen op mijn gezicht. ‘Je hebt niets papà’, zei buiten adem, ‘geen tumor, niets, ze hebben op de Radiologie de röntgenfoto’s verwisseld (…).

Leyland heeft weer een toekomst. Zijn wereld is opnieuw gekanteld Door de verkoop van de uitgeverij is hij vermogend geworden en helpt belangeloos familie, vrienden en collega’s. Literatuur, poëzie, woorden en vertalen geven weer zin aan zijn ‘voorspelbaar’ leven. Hij wil een stem geven aan zijn eigen verhaal, waartoe zijn oom hem in een nagelaten brief uitdaagde. Kan hij dat wel vraagt hij zich af, want het is immers ‘de toon van een verhaal die de muziek maakt’.

Een eerste aanzet tot zijn eigen literaire stem vormen de brieven aan zijn overleden vrouw, waarin hij vanuit zijn persoonlijke perspectief over zijn leven vertelt. Een versterkend element in deze schitterende, onvergetelijke roman, die de nodige aandacht en concentratie van de lezer vraagt. Er gebeurt veel in een traag, onontkoombaar tempo. Het lezen van het laatste hoofdstuk stelde ik uit om de magie zo lang mogelijk vast te houden.