De rat van Amsterdam

Ondanks wisselende kritieken staat De rat van Amsterdam van Pieter Waterdrinker hoog in de bestsellerlijsten. Terecht. Hij is een aanstekelijke verteller en een welkome gast in talkshows. Enthousiast, soms struikelend over zijn woorden en voortdurend provocerend met zijn cynische kijk op de moderne maatschappij. Wrange humor, tragedie en grote scheppingskracht kenmerken zijn literaire werk.

De hoofdpersoon de 41-jarige, Ruben Katz is wegens valsheid in geschrifte geïnterneerd in een Nederlandse gevangenis. Zijn cel heeft voor hem de luxe van een hotelkamer. Op aanraden van een psychologische hulpverlener schrijft hij zijn levensverhaal op. Hij doet dat met een Hema-pen en vult zeven Hemaschriftjes met zijn bizarre geschiedenis. Een aanklacht voor moord wordt ondertussen tegen hem voorbereid, maar Ruben weet zeker, dat hij daaraan als een rat zal weten te ontsnappen.

Het gezin Katz probeert in 1990 met vervalste Joodse identiteitspapieren vanuit het communistische Riga naar Tel Aviv te reizen. Met hun ‘urinekleurige’ Lada stranden zij in Amsterdam. Israël lijkt verder weg dan ooit. De moeder teert weg vanwege haar verdriet voor haar overleden dochter die in Riga ligt begraven. Vader en zoon willen het liefst zo snel mogelijk integreren, ieder op zijn eigen manier.

Ruben is hoogbegaafd en op het Spinozalyceum onbetwist de beste van de klas. Zijn vader heeft allrlei baantjes: van patatbakker tot uitbater van een instituut voor Duitse taal- en letterkunde. Na zijn cum laude voltooide rechtenstudie gaat Ruben werken voor de Nationale Armenloterij, een ‘filantropisch rattenbolwerk’. Phaedra Mudman, de dochter van de puissant rijke loterijeigenaar, was jarenlang een klasgenoot van Ruben, die obsessief verliefd raakte op haar. Een onmogelijke liefde, zijn leven lang.

“ Phaedra liep met ons op, driftig halen nemend van een sigaret. Zij behoorde niet zozeer tot de mooiste meisjes van de klas, als wel tot de ogenschijnlijk meest zelfbewuste, de meest begeerlijke. Ze bestond het leraren met haar hertenblik schaamteloos uitdagend aan te kijken, als ze voor een proefwerk een drie of een vier had gehaald, of in het openbaar een reprimande kreeg.”

Zijn succesvolle carrière bij de Nationale Armenloterij eindigt abrupt met ontslag. Enkele jaren later komt Ruben in contact met het Siberisch Front, een onduidelijke, wat schimmige organisatie die Europa wil losmaken van de EU en samenvoegen met Moskou, als blokkade tegen China. ‘Viva Russia!’ Opnieuw kruist Phaedra Rubens’ pad. Zij blijkt de partner te zijn van Ludwig Amour, de charismatische leider van het Siberisch Front, waarbij tientallen aanhangers uit verschillende Europese landen zich inmiddels hebben aangesloten. Hun strak georganiseerde zegetocht door Rusland verloopt glorieus, maar eindigt dramatisch.

Waterdrinker doorspekt dit avontuurlijke, zeer actuele verhaal met zijn visie op onze tijd en zijn sombere toekomstverwachting. Het gaat over macht en onmacht. De kracht van het kapitaal en de hulpeloosheid van armoede. Vernuft en domheid. Eerlijkheid en bedrog. Manipulatie en politiek. Liefde en haat. Ik raakte volledig in de ban van De rat van Amsterdam, bleef doorlezen, vergat zelfs Jip uit te laten en besefte dat dit een van beste boeken is die ik ooit heb gelezen. Het is fictie, ‘ontsproten aan de fantasie van de auteur’. Overeenkomsten met personen enz. ‘berusten op zuiver toeval’. Hoewel… toch een sleutelroman?

“Ludwig Amour bezat een pervers natuurlijk magnetisme. Zodra hij verscheen bracht hij mensen om zich heem onmiddellijk in dezelfde stemming, zoals een echte magneet de ijzerdeeltjes om zich heen naar een van de polen trekt. Met zijn knappe kop bezat hij het geheim van hypnose. Als animator van club Med op Bali moest hij hordes vrouwen hebben verschalkt. Zelfs baboesjka’s, stokoude omaatjes met de dood op de hielen, had ik in de bezwerende dampkring van zijn Viking-gestalte hun weke monden met stompjes tanden voor een lachje zien opengaan, als jonge meisjes met hoop.”