Waddenwolf

In de schitterende Bosatlas van de wadden staat het hoofdstuk ‘Gesneuveld inpolderingsplan’. Het gaat o.a. over Pieter Jan Willem Teding van Berkhout, een aristocraat die in 1867 een studie publiceerde over landaanwinning op de Wadden. Hij presenteerde een plan voor een polder tussen het vasteland en Ameland. De eerste stap was een dam van Holwerd over het wantij naar het Waddeneiland.

De verkaveling van de nieuwe polder had hij al ingetekend. Investeerders zagen interessante mogelijkheden en zorgden ervoor dat de dam in 1872 werd aangelegd. In 1877 verscheen de allereerste Bosatlas met een kaart van deze vaste oeververbinding. Delen van de dam werden een paar jaar later door zware stormen weggeslagen. Project gestaakt en de kaart verdween voorgoed uit de atlas. Restanten van de dam zijn ook nu nog zichtbaar.

Wie was P.J. W. Teding van Berkhout? Een jonkheer die de Waddenzee wilde droogleggen. Hij was niet de eerste met deze ambitie. Het is verbazend dat het tot in onze tijd heeft moeten duren voordat iemand zich in zijn bijzondere leven ging verdiepen, met als eindresultaat een geslaagde roman over ‘het grootste waterbouwkundige project in de 19^e eeuw’.

Corine Nijenhuis debuteerde in 2011 met de non-fictie roman De Luchtcowboy (Daan leest 8 april 2011). Voor haar nieuwe boek Waddenwolf deed zij veel onderzoek en vormde zich een beeld van die merkwaardige van Berkhout, die in tegenstelling tot zijn vader en jongere broer géén waterbouwkundig ingenieur was. Zijn inpolderingsplannen werden door hen nauwelijks serieus genomen
.

“De twee belangrijkste boekwerken heeft Pieter van zijn zwager Jacobus van Toorn geleend, zij liggen altijd voor het grijpen midden op het bureaublad. Hij leest de titels: ’Het verslag van de aansluiting van Ameland aan de Vrieschen Wal en de opslijking van het wad’ van Worp Peyma en ‘De Zuiderzee, de Friesche Wadden en de Louwerszee, hare bedijking en droogmaking’ door ingenieur van Diggelen.

Hij heeft erop moeten studeren. Als meester in de rechten weet Pieter niets van waterzaken. Hij is niet voorbestemd zich daarmee bezig te houden. Want er mogen dan ingrijpende hervormingen plaatsvinden in de kringen van het Nederlandse patriciaat, de traditie van het adellijke geslacht Teding van Berkhout heeft hem veroordeeld tot een klassieke levensloop.”

Nijenhuis maakt van Pieter een mens van vlees en bloed, die steeds meer op gespannen voet raakt met zijn familie. Als de aanleg van de dam vordert, vestigt hij zich op Ameland om van nabij de werkzaamheden te leiden. Pieter raakt betrokken bij de lokale bevolking waardoor zijn kijk op het leven en menselijke verhoudingen ongemerkt veranderen. Wat is nou het belang van goede tafelmanieren als je bijna het gehele jaar hongerlijdt en je schamele onderkomen ’s winters moet verwarmen met gedroogde koeienstront?

Als de dam eindelijk klaar is, blijkt dat er nog veel meer moet gebeuren om het project succesvol te voltooien. Extra dammen om de stromingen te verleggen en zo het bezinken van vruchtbaar slib op de waddenbodem te bevorderen. De investeerders en beleggers worden ongeduldig. Rijkswaterstaat wil meer invloed en de lokale en landelijke politiek zijn verdeeld. Feiten en omstandigheden die in rapporten en verslagen zijn vastgelegd. Het historische decor waarin ‘Waddenwolf’ streed voor erkenning en succes.

Het is een verrassende en historische roman. Met haar voorstellingsvermogen en pakkende stijl trekt de auteur de lezer mee in ‘een aangrijpende vertelling over water, wilskracht en wanhoop’. Zo zou het gegaan kunnen zijn. Spanning, sentiment, een vleugje romantiek, het harde, geïsoleerde leven  van de eilanders, een Mariaverschijning, de wrede waterwolf en de standenmaatschappij van de 19^e eeuw boeien tot de laatste regel. Geschiedenisles van de bovenste plank! Aanbevolen.