Cliënt E. Busken

Daan leest donderdag 27 mei 2021

In zijn lange loopbaan ontving Jeroen Brouwers (1940) eenentwintig literaire prijzen. Nummer tweeëntwintig, De Libris Literatuur Prijs 2021 voor Cliënt E. Busken, kwam voor velen als een verrassing gezien de andere vijf genomineerden, waaronder de favoriet Mijn lieve gunsteling van Marieke Lucas Rijneveld (1991).

Om onduidelijke redenen heb ik slechts één boek van Brouwers gelezen. Merkwaardig, want de interessante interviews met deze bijzondere man staan bol van scherpzinnig gemopper, smeuïge anekdotes, een zeer persoonlijke kijk op het leven, zijn afkeer van het literaire wereldje en belevenissen in de jappenkampen tijdens de oorlog in Nederlands-Indië. 

Marrit was tot mijn verbazing helemaal weg van het bekroonde boek. Echt iets voor jou, zei ze. Wij lezen nogal verschillend. Onder het motto dat over smaak niet valt te twisten, doen we dat toch regelmatig. Ik had net een boeiende Amerikaanse roman uit en was toe aan iets totaal anders.

De openingszin van elk hoofdstuk begint met drie punten… We worden direct meegezogen in de besloten wereld van een opstandige, intellectuele bejaarde die vanuit zijn rolstoel commentaar levert op alles en iedereen in de gesloten afdeling van een psychiatrische instelling waar hij tegen zijn zin verblijft. Hij wil eruit, ‘want hij kan prima op zichzelf.’

Busken praat niet, doet of hij stokdoof is. Een van de andere cliënten/bewoners (géén patiënten!) is Mieneke Kalckbrander een vriendelijk dametje met een verleden in de filmwereld, Hollywood! Zij bekommert zich om hem en bedenkt steeds leuke koosnaampjes. ‘Buskentjebozemans’.

Brouwers schrijft zo overtuigend en indringend dat de lezer zich steeds meer identificeert met zijn romanpersonage in wiens verwarde hersenen alles ongericht door elkaar wentelt. Er zijn ook heldere momenten, waarin hij herinneringen ophaalt aan zijn avontuurlijke leven, uitvindingen, voordrachten en de waardering van de groten der aarde. Navrant en hilarisch. Onvergetelijk.

…nu wil het gerucht dat ik dement zou zijn. Stel je voor. In de wereld gebracht door Carola. Ze zei het waar ik bij zat tegen iemand van buiten de instelling, een ongezond, opgezwollen mansverschijning met een zwetend kaal hoofd, die het in een boekje opschreef.”